Autor artykułu: radca prawny Marek Zwoliński
Do
prowadzenia działalności gospodarczej czasami możemy potrzebować wspólnika.
Wspólna działalność gospodarcza najczęściej jest realizowana w formie spółki
cywilnej bądź też spółki jawnej.
Którą z tych
spółek wybrać dla siebie? Czym się kierować dokonując tego wyboru? Na co
zwrócić szczególną uwagę? Poniżej zamieszczam podstawowe informacje
dotyczące tych spółek, które pomogą znaleźć odpowiedź na powyższe pytania.
Spółka
cywilna i spółka jawna są tzw. spółkami osobowymi. Istotnym elementem tych
spółek jest skład osobowy, a nie kapitał. Założenie tych spółek nie jest w
związku z tym związane z wymogiem posiadania określonego kapitału.
Do spółki
cywilnej stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Natomiast do spółki jawnej
stosuje się przepisy kodeksu spółek handlowych, a ponadto w sprawach w nim
nie uregulowanych także przepisy kodeksu cywilnego.
Spółka cywilna
Spółka
cywilna jest umową zobowiązującą jej wspólników do działania w celu
osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Spółka cywilna nie jest
przedsiębiorcą. Przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej. Spółka
cywilna nie jest odrębnym podmiotem prawa cywilnego, mimo to posiada pewną
podmiotowość na gruncie poszczególnych ustaw, regulujących prowadzenie
działalności gospodarczej w tej formie prawnej.
Spółka
cywilna jest przeznaczona do prowadzenia małych, doraźnych, jednorazowych
przedsięwzięć. W praktyce jednak, ze względu na podmiotowość przyznaną jej w
licznych ustawach, spółka cywilna wykorzystywana jest do prowadzenia
działalności nawet w stosunkowo dużych rozmiarach.
Spółka jawna
Spółka jawna
jest odrębnym podmiotem prawa. Spółka jawna może we własnym imieniu nabywać
prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać
zobowiązania, pozywać i być pozywana. Spółka jawna przeznaczona jest do
prowadzenia działalności gospodarczej w większym rozmiarze.
Jednymi z
ważniejszych zagadnień dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej w
formie spółki cywilnej bądź spółki jawnej są prowadzenie spraw spółki i
reprezentacja tych spółek przez wspólników oraz odpowiedzialność wspólników
za zobowiązania spółki. Kwestie te są w różny sposób uregulowane w obu
spółkach. Poniżej przedstawiam podstawowe zasady dotyczące tych regulacji.
1. Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki cywilnej.
Każdy
wspólnik spółki cywilnej jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw
spółki. Kwestię te jednak można uregulować inaczej.
Prowadzenie
spraw spółki to wszelkie działania podejmowane przez wspólników w stosunkach
wewnętrznych spółki, związane z funkcjonowaniem spółki.
W braku
odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik spółki cywilnej jest
umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest
uprawniony do prowadzenia jej spraw.
Reprezentowanie
spółki polega na podejmowaniu wszelkich działań w imieniu spółki w stosunku
do osób trzecich (czyli w stosunkach zewnętrznych).
Sporządzając
umowę spółki cywilnej należy pamiętać o zasadach dotyczących prowadzenia
spraw i reprezentacji spółki. Źle sporządzona umowa może spowodować, że
działania jednego ze wspólników będą skutkowały odpowiedzialnością całej
spółki cywilnej, czyli także wszystkich jej wspólników. Kwestie te powinny
być szczegółowo w umowie uregulowane. Jeśli szukasz praktycznych
informacje dotyczących -
bezpiecznej umowy
spółki cywilnej, to znajdziesz je
tutaj.
Bardzo
swobodny sposób regulowania trybu prowadzenia i reprezentacji spółki
cywilnej, stwarza dla osób trzecich ryzyko zawarcia umowy z osobą nie
uprawnioną do reprezentacji spółki cywilnej. Kontrahenci spółki cywilnej
mają więc dużą niepewność w stosunkach z jej reprezentantami, co przemawia
przeciwko stosowaniu spółki cywilnej w obrocie gospodarczym. Osoba trzecia
może bardzo łatwo zawrzeć umowę z osobą w rzeczywistości nieuprawnioną do
reprezentacji spółki cywilnej. Skutki takiej umowy mogą być bardzo różne i
są najczęściej negatywne dla osoby trzeciej.
2. Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki jawnej.
W spółce
jawnej każdy ze wspólników ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Z
tym, że kwestie te mogą być przez wspólników uregulowane inaczej. Nie wpływa
to jednak, tak jak w spółce cywilnej, na prawo wspólników spółki jawnej do
jej reprezentowania w stosunkach z osobami trzecimi. W spółce jawnej bowiem,
każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. Prawa do reprezentowania
spółki jawnej przez jej wspólnika nie można ograniczyć ze skutkiem wobec
osób trzecich.
W spółce
jawnej za to, można w umowie spółki pozbawić wspólnika prawa reprezentowania
spółki albo można w tej umowie ustalić, że wspólnik jest uprawniony do
reprezentowania spółki tylko łącznie z innym wspólnikiem lub z prokurentem.
Przy tym
osoby mogące reprezentować spółkę jawną są wpisywane w jawnym i ogólnie
dostępnym rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. W ten
sposób każda osoba trzecia, każdy kontrahent spółki jawnej wie, kto ma prawo
reprezentować daną spółkę jawną. Dlatego kontakty ze spółką jawną są dużo
pewniejsze, niż w przypadku spółki cywilnej.
Dane
dotyczące osób uprawnionych do reprezentacji spółki zarejestrowanej w
Krajowym Rejestrze Sądowym są dostępne także w internecie na stronie
Ministerstwa Sprawiedliwości www.ms.gov.pl .
Dobre rady dotyczące spółek |
|
|
3. Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki cywilnej.
Wspólnicy
spółki cywilnej są za jej zobowiązania odpowiedzialni solidarnie, całym
swoim majątkiem osobistym, razem ze spółką i pozostałymi wspólnikami. Jest
to duże ryzyko dla wspólników. Zasada ta powoduje, że cały majątek wspólnika
cały czas jest zagrożony niebezpieczeństwem egzekucji. Wierzyciel jako że
odpowiedzialność wspólnika jest solidarna ze spółką i z innymi wspólnikami,
ma całkowitą wolność w wyborze dłużnika przeciwko któremu skieruje
egzekucję. Należy z tego ryzyka zdawać sobie sprawę wybierając spółkę
cywilną jako formę prowadzenia swojej działalności.
Trzeba
pamiętać też, że każde działanie obciążone jest ryzykiem, a tym bardziej
działanie spółki, gdzie działających w ramach jednego przedsięwzięcia jest
kilka osób.
Trzeba też
wiedzieć, że za zobowiązania spółki nie odpowiada były wspólnik spółki
cywilnej, z tym że dotyczy to zobowiązań spółki powstałych po jego
wystąpieniu ze spółki. Jednak były wspólnik spółki cywilnej odpowiada za te
jej zobowiązania, które powstały w czasie gdy był on wspólnikiem spółki
cywilnej. Nowy wspólnik spółki cywilnej nie odpowiada także za zobowiązania
spółki powstałe przed jego wstąpieniem do spółki. Czyli wspólnik spółki
cywilnej odpowiada tylko za te zobowiązania spółki, które powstały w czasie
gdy był lub jest on wspólnikiem w tej spółce.
4. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki wspólników spółki jawnej.
Wspólnicy
spółki jawnej mimo, że również odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki
razem ze spółka i z innymi wspólnikami, to jest to jednak tzw.
odpowiedzialność subsydiarna. Oznacza to, że wspólnik spółki jawnej może
dopiero wtedy odpowiadać za zobowiązania spółki jawnej, gdy wierzyciel nie
uzyska zaspokojenia swoich roszczeń z majątku spółki jawnej. Spółka jawna
jest bowiem odrębnym podmiotem, który posiada swój majątek. Spółka cywilna
swojego majątku nie posiada. Rzeczy wniesione przez wspólników spółki
cywilnej do spółki stanowią współwłasność wspólników tej spółki cywilnej.
Prowadzenie
działalności gospodarczej w formie spółki jawnej, jest w związku z tym dużo
bezpieczniejsze. Wspólnik spółki jawnej nie odpowiada bowiem bezpośrednio
swoim majątkiem osobistym za zobowiązania spółki jawnej względem jej
wierzycieli.
Bardzo ważne
jest, że osoba przystępująca do spółki jawnej odpowiada za jej zobowiązania
powstałe przed dniem jego przystąpienia. Trzeba o tym pamiętać przystępując
do już istniejącej spółki jawnej.
Równie ważne
jest to, że kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym,
który wniósł do spółki przedsiębiorstwo, odpowiada także za zobowiązania
powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia
spółki jawnej. Należy fakt ten uwzględniać zakładając spółkę jawną. Łatwo
bowiem można wpaść w poważne tarapaty, będąc nieświadomym powyższej
regulacji.
5. Konsekwencje śmierci wspólnika.
Wspólnicy przy zawieraniu umowy
spółki najczęściej nie myślą o tym, co się będzie działo z tą spółką i jej
wspólnikami w przyszłości. A regułą jest przecież, że spółka powstaje po to
żeby w sposób długotrwały uczestniczyć w obrocie gospodarczym. Siłą rzeczy
im dłuższy czas funkcjonowania spółki, tym więcej niespodziewanych zdarzeń
będzie jej dotyczyło. Wszystkiego nie da się przewidzieć, ale już na etapie
zawierania umowy spółki trzeba uwzględnić ewentualne przyszłe zmiany w
składzie osobowym spółki związane z wystąpieniem ze spółki, przystąpieniem
nowy, czy też po prostu ze śmiercią wspólników.
Szczególnie istotna jest kwestia
śmierci wspólnika. W obrocie występują najczęściej spółki dwuosobowe. W
przypadku śmierci wspólnika dwuosobowej spółki cywilnej, automatycznie ulega
ona rozwiązaniu. Natomiast w przypadku dwuosobowej spółki jawnej, wspólnicy
mają możliwość zamieszczenia w umowie zapisów, które spowodują że spółka
jawna w wyniku śmierci wspólnika nie ulegnie rozwiązaniu, bo na miejsce
zmarłego wspólnika wejdą jego spadkobiercy, co pozwoli na kontynuowanie
działalności spółki jawnej nawet dwuosobowej. Kwestia dalszej działalności
spółki jest zwykle bardzo ważna, dlatego powyższe różnice dotyczące spółki
cywilnej i jawnej powinny być brane pod uwagę przez przyszłych wspólników.
Powyższe
informacje powinny Państwu ułatwić świadomy wybór pomiędzy spółką cywilną a
spółką jawną jako formą prowadzenia działalności gospodarczej. Oczywiście
trzeba wiedzieć, że informacje te nie wyczerpują katalogu wszystkich
istotnych kwestii dotyczących wyboru pomiędzy spółką cywilną a spółką jawną.